Tradycja, która żyje – podsumowanie XXIX Wojewódzkiego Przeglądu „Zdobnictwo Obrzędowe Cyklu Wiosennego i Świąt Wielkanocnych” w Mońkach
W niedzielę, 13 kwietnia 2025 roku, w Monieckim Ośrodku Kultury odbyło się uroczyste podsumowanie oraz otwarcie wystawy pokonkursowej XXIX Wojewódzkiego Przeglądu „Zdobnictwo Obrzędowe Cyklu Wiosennego i Świąt Wielkanocnych”. To wydarzenie, będące jednym z najważniejszych w regionie przeglądów sztuki ludowej, po raz kolejny pokazało, że tradycja nie tylko trwa – ona wciąż zachwyca świeżością, różnorodnością i kunsztem wykonania.
Tegoroczna edycja objęła aż 188 zestawów prac przygotowanych przez około 142 autorów, reprezentujących różne zakątki województwa podlaskiego. Uczestnicy zmierzyli się w pięciu dyscyplinach twórczych: pisance, pająku, palmie, kwiatach i wycinance. Jury nie kryło uznania – poziom artystyczny prac określono jako wyjątkowo wysoki i niezwykle wyrównany, zwłaszcza w kategorii pisanek.
W skład jury przeglądu weszli znani specjaliści i znawcy sztuki ludowej: Krystyna Kunicka – przewodnicząca jury, główny specjalista ds. Kultury Ludowej Podlaskiego Instytutu Kultury w Białymstoku, Karolina Radulska – główny specjalista ds. kultury ludowej PIK w Białymstoku, Krystyna Barbara Lewkowska – były instruktor ds. plastyki oraz Katarzyna Gutowska – instruktor ds. plastyki Monieckiego Ośrodka Kultury. Ich profesjonalizm i doświadczenie pozwoliły na rzetelną ocenę nadesłanych prac i wyłonienie najbardziej wartościowych dzieł.
Szczególną uwagę przyciągały tradycyjne pisanki wykonane techniką batikową (szpilkową) oraz drapane – misternie zdobione dzieła z Lipska, Augustowa, Moniek, Białegostoku, Trzciannego, Sokółki, Goniądza, Szudziałowa i wielu innych miejscowości. Wśród palm wielkanocnych wyróżniały się kolorowe kompozycje z Moniek, Trzciannego, Mikicina i Zabiela – pełne symboliki, ukazujące żywotność dawnych rytuałów. Nie zabrakło też pająków – tradycyjnych zawieszek ludowych – wykonanych ze słomy, fasoli i ciecierzycy, zdobionych bibułkowymi detalami. Pojawiły się także wycinanki – w tym roku liczniejsze niż dotychczas – zaskakujące formą i kompozycją, zwłaszcza te przyniesione przez twórców z Moniek.
Nieodłącznym elementem wydarzenia były także występy artystyczne, które wprowadziły uczestników w atmosferę ludowego świętowania. Zespoły ludowe działające przy Monieckim Ośrodku Kultury zaprezentowały tradycyjną „Konopielkę” – dawny obrzęd wiosenny o charakterze kolędniczym, wykonywany niegdyś przez młodzież na przednówku. W barwnych strojach, z przyśpiewkami i symbolicznymi rekwizytami, artyści odtworzyli ten piękny zwyczaj, przypominając o jego znaczeniu w kulturze wiejskiej i wzbogacając uroczystość o wymiar muzyczno-obrzędowy.
Nagrody laureatom wręczali: Dyrektor Monieckiego Ośrodka Kultury Dariusz Gwiazda, Przewodniczący Rady Miejskiej w Mońkach Pan Wojciech Jacek Niedziołko oraz Pani Krystyna Kunicka – przewodnicząca jury. Ich obecność podkreśliła rangę wydarzenia i uznanie, jakim cieszy się sztuka ludowa w naszym regionie.
Wystawa pokonkursowa, prezentująca pisanki, palmy, kwiaty, wycinanki oraz pająki, dostępna jest dla zwiedzających w Monieckim Ośrodku Kultury. Grupy szkolne i zorganizowane mogą odwiedzać ekspozycję po wcześniejszym kontakcie telefonicznym z placówką. To doskonała okazja, by na własne oczy zobaczyć, jak wiele piękna i kunsztu tkwi w tradycyjnych formach zdobnictwa.
Wystawa, będąca zwieńczeniem przeglądu, stała się nie tylko pokazem rękodzielniczego kunsztu, ale też przestrzenią głębokiej refleksji nad znaczeniem i rolą obrzędowości wiosennej w kulturze ludowej. Wiosna bowiem – w tradycji ludowej – to czas symbolicznych zabiegów, wróżb i nadziei: na urodzaj, zdrowie, płodność, miłość. Wielkanoc z kolei, jako święto odnowy życia, idealnie łączy te treści w jedno wielkie misterium odradzającej się przyrody i ducha.
Jak podkreślają jurorzy, to właśnie w takich wydarzeniach rodzi się szansa na trwałość tradycji. Dziękują zatem nie tylko artystom, ale także nauczycielom i opiekunom, którzy z oddaniem wprowadzają młode pokolenie w świat sztuki obrzędowej. Słowa wdzięczności popłynęły również w stronę Monieckiego Ośrodka Kultury – za profesjonalną organizację wydarzenia oraz fundatorów nagród i sponsorów – za wsparcie tego niezwykle ważnego przedsięwzięcia.
Przegląd i wystawa pokazały, że ludowe zdobnictwo – choć zakorzenione w przeszłości – ma siłę inspirować dziś. A każde kolejne pokolenie, sięgając po pisankę, palmę czy wycinankę, nie tylko odtwarza tradycję – ale nadaje jej nowy, żywy sens.
